Trong quản lý tồn kho, hai phương pháp được nhắc đến nhiều nhất là FIFO và LIFO. Mặc dù nghe có vẻ đơn giản “nhập trước – xuất trước” và “nhập sau – xuất trước”, nhưng trong thực tế vận hành, FIFO và LIFO có thể ảnh hưởng sâu rộng đến:
- Hiệu quả sử dụng dòng tiền
- Giá vốn hàng bán (COGS)
- Báo cáo tài chính
- Không gian kho
- Tuổi đời & chất lượng hàng hóa
- Chiến lược cạnh tranh
Đối với một nhà quản lý tồn kho, việc hiểu FIFO và LIFO không chỉ là biết định nghĩa, mà là biết dùng đúng trong từng mô hình doanh nghiệp.
FIFO và LIFO là gì?
Định nghĩa FIFO
FIFO (First In – First Out): Hàng nhập kho trước được xuất trước.
Thực tế doanh nghiệp áp dụng FIFO để:
- Tránh hư hỏng, hết hạn (đặc biệt ngành thực phẩm – dược phẩm)
- Kiểm soát chất lượng ổn định
- Dễ tuân thủ tiêu chuẩn quản lý chất lượng và an toàn ISO, HACCP, GMP
Chẳng hạn, một kho thực phẩm sẽ ưu tiên xuất thùng sữa nhập trước, sau đó mới đến lô tiếp theo để tránh trường hợp “cận date”, gây ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.
Định nghĩa LIFO
LIFO (Last In – First Out): Hàng nhập sau được xuất trước.
Trong nhiều ngành như: thép, nhựa, xi măng, năng lượng, dầu khí, kim loại màu, …, giá nguyên liệu thường tăng theo thời gian do lạm phát và biến động thị trường. Các doanh nghiệp này thường áp dụng LIFO trong quản lý tồn kho nhằm:
- Giảm tác động lạm phát đến giá vốn khi “nhập sau – xuất trước” giúp doanh nghiệp phản ánh được chi phí sản xuất hiện tại.
- Đẩy nhanh hàng mới ra thị trường.
Khi nào nên dùng FIFO, khi nào nên dùng LIFO?
Nên dùng FIFO khi doanh nghiệp:
|
Tiêu chí |
Lý do |
| Hàng dễ hư hỏng, hết hạn | Đảm bảo chất lượng |
| Yêu cầu truy xuất nguồn gốc | Dễ audit |
| Chuỗi cung ứng phức tạp | Dễ đồng bộ dữ liệu |
| Cần hàng tồn kho “sạch” | Giảm rủi ro hàng tồn quá hạn |
→ Phù hợp cho: Thực phẩm, dược phẩm, điện tử (dễ xuống giá), FMCG, thời trang (dễ lỗi thời), mỹ phẩm (thời hạn ngắn).
Nên dùng LIFO khi doanh nghiệp:
|
Tiêu chí |
Lý do |
| Hàng hóa ít hư hỏng | Không rủi ro chất lượng |
| Môi trường lạm phát cao | Giảm lợi nhuận ghi nhận → giảm thuế |
| Sản xuất nguyên vật liệu lớn | Thị trường giá biến động |
→ Phù hợp cho: Thép, gỗ, vật liệu xây dựng, dầu khí, …
Sự khác biệt giữa FIFO và LIFO
| Tiêu chí | FIFO | LIFO |
| Giá vốn (COGS) | Thấp hơn khi giá hàng tăng -> Lợi nhuận cao |
Cao hơn khi giá hàng tăng -> Lợi nhuận thấp hơn |
| Lợi nhuận | Cao hơn | Thấp hơn |
| Thuế phải trả | Nhiều hơn | Ít hơn |
| Giá trị tồn kho | Cao hơn | Thấp hơn |
Trên thực tế, nhiều nhà lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất chọn FIFO để kiểm soát chất lượng và tuân thủ tiêu chuẩn, nhưng dùng logic LIFO nội bộ để phân tích biến động giá nguyên vật liệu.
Giải pháp WMS: Tối ưu quản lý hàng tồn kho
WMS là hệ thống quản lý kho thông minh do FaceNet phát triển, giúp doanh nghiệp:
- Tối ưu hiệu quả quản lý FIFO và LIFO
- Tích hợp MES để đồng bộ dữ
- Truy xuất nguồn gốc theo thời gian thực
- Tối ưu không gian kho & tốc độ xuất nhập
- Giảm thất thoát và thời gian kiểm kê
Khi vận hành đúng, mô hình này sẽ mở ra cho doanh nghiệp con đường giảm tồn kho – kiểm soát chi phí – nâng cao lợi nhuận – tăng lợi thế cạnh tranh.
